
‘Oatu e fakatapu ki he Pule Fakavahé kae‘uma‘a e ‘Ofisa Kolo, kāinga ‘o Ma‘afu pea mo kimoutolu hono kotoa ‘oku tau lōnuku he kelekele ‘eikí ni he ho‘atá ni, pea talangata ‘iate au ‘o fai ki tu‘amama‘o, kae ‘ataa keu fai atu ha ki‘i fakahoha‘a nounou pe.
Tama Tevita ‘Unga, ‘oku ou fakafofonga‘i atu e Pule‘anga ‘o ‘Ene ‘Afio ‘a e fakamālō ki he Feitu‘u na, ho‘o afeitaulalo kae tuku mai e konga ho tofi‘a ke fai ai ‘a e fai fatongia ko eni ‘a e Potungāue Polisi ‘a e Pule‘anga ki ho kakaí, kae‘uma‘a e kakai hono kotoa. ‘Oku ‘ikai ko eni pe, ka kuo ke toe foaki mai foki mo e ngaahi kelekele kehe ‘i ho tofi‘a, ke fai ai ‘a e fai fatongia ‘a e Pule‘angá. Kuo faka‘osi‘osi atu ‘a e konga ‘uluaki ‘o e langa ‘i Hu‘atolitoli ‘i ‘Api Popula, pea pehē mo e konga ko eni ‘oku fai ‘a e langa ai ‘o e Kiliniki fo‘ou, ko e konga ‘o e langa ‘a e Potungāue Mo‘ui.Pea koia ‘oku fai ai ‘a e fiefia ‘i he ‘ahó ni mo e fakamālō ki he feitu‘ú na ‘i he angalelei kuo ke fai ma‘ae fonuá. ‘Oatu ‘a e fakamālō ki he Ongo Talafekau Lahi ‘o Nu‘u Sila, kae‘uma‘a ‘a ‘Aositelēlia, ‘ i he me‘a ko eni kuó na fakahoko ‘i he ho‘atá ni. Kae‘umaa foki ‘a e tokoni lahi kuo na fai mai mei he ongo Pule‘anga koia ! ‘I he fengāue‘aki ‘a e ongo Pule‘angá koia mo e Pule‘anga Tonga, ‘i he taumu‘a koe toe langa hake, ke toe fakalelei‘i ‘a e Potungāue Polisí telia ‘a e molumalu, telia ‘a e melino ‘a e Pule‘anga kae‘uma‘a ‘a e kakai ‘a Ene ‘Afió.
Pehe ‘a e fakamālō ki he Polisi Komanitā ki he ngāue lahi ko eni kuo ne fokotu‘utu‘u mai, talu ‘i he ‘e ne kamata fai fatongia ‘i Tongá ni. Pea ko e mo‘oni e mo‘oni ‘a e taumu‘a ko eni na‘a ne fakahā pea pehē pe ki he ongo Talafekau Lahi, ‘a e mahu‘inga ke toe fakafoki mai ‘a e falala pea mo e poupou ‘a e kakai ki he Potungāue Polisí kae‘uma‘a ‘a e kau Polisi. Pea ko e taumu‘a ia ‘oku fai kiai ‘a ‘etau ngāue hono kotoa.
‘Apihala, ko e ngāue eni kuo lava, ko e fale faka‘ofo‘ofa ni mo e fale fo‘ou eni kuo lava,‘iai mo hono naunau pea ‘omai mo e kaungāue fe‘unga kenau fakahoko ‘a e fai fatongia ki he Feitu‘ú na, kae‘uma‘a ‘a ho kakai kae pehē foki ki he sola mo e vulangi ki Tongá ni hono kotoa. Pea he‘ikai ke lava ke fakahū lelei honau ngaahi fatongia, kapau he ‘ikai ke nau ma‘u ‘a e pouou pea mo e tokoni mei ho kāinga. ‘Oku mahu‘inga ‘aupito ‘i he ‘enau fai fatongia, hangē ko e ngaahi lea kuo ‘osi fakahoko, mahu‘inga ‘a e fepoupou‘aki mo e fetokoni‘aki.
Fa‘a taka foki ‘e he ni‘ihi e kau Politikí, kae‘uma‘a e kau fakaanga, ko e Pule‘anga ‘i he tafa‘aki koee, koe kakai mei he kauhala koee. ‘Oku ‘ikai ke mo‘oni ia pea ‘oku ‘ikai ke totonu ke pehē. Ko e ngāue ‘a e Pule‘anga, ko e ngāue ma‘ae kakai e fonuá, Hou‘eiki, ka ‘oku ‘ikai koe ngāue pe ma‘a nautolu. Pea ko e ouau ‘o e ‘ahó ni, ko e ‘api ko eni kuo tau hanga ‘o faka‘ilonga‘i mo fakaava ‘ihe ‘ahó ni, ‘oku ne ‘omai e fo‘i mo‘oni koia. Kuopau ke tau fengāue‘aki, pea ‘oku tau fengāue‘aki, ‘a e Pule‘anga he ko ‘emau ‘i he Pule‘anga, ke fai fatongia pe ngāue faka-Sevaniti ma‘a ‘Ene ‘Afió, Hou‘eiki kae‘uma‘a ‘a e Kakai e Fonuá.
Kuo ala mai ‘a e ongo Pule‘anga muli, ‘Aositelēlia mo Nu‘u Sila ke nau ngāue fakataha mo hotau Pule‘anga. Koehā ‘a e ‘uhinga ? Ko e lelei fakalukufua ‘a e kakai ‘o e fonua. ‘Apihala, Hou‘eiki mo Ha‘a Matapule ko‘etau ngāue eni pea ko hotau fatongia eni, ke tau ngāue fakataha. He ‘ikai ke melino ha fonua ia kapau te tau tu‘u mavahevahe ! He ‘ikai ke molumalu ha fonua ia mo ha Pule‘anga. Kapau he ‘ikai ke tau omi fakataha, fua fakataha he fetakinima mo e fepoupou‘aki ‘a e ngāue kuo ‘omai ma‘a kitaua.
Koia ‘a e poupou kuou fie ‘oatu he ho‘ataa ni ‘Apihala kae‘uma‘a ho kāinga pea mo kimoutolu ‘oku mou me‘a heni, ‘i he ho‘atā ni. Kuo lava ‘a e fai fatongia ki hono langa ‘o e fale. Ko hono kamata ia, kuo tu‘u, ko e toe eni ke tau fakahoko ‘a kitautolu hono kotoa. Ko hotau fonua eni, ko hotau kakai eni ‘oku fa‘u kiai ‘a e ngāue mo e fokotu‘utu‘u ko eni, ke lava kenau ongo‘i ‘oku nau melino, ‘e lava kenau ongo‘i ‘oku nau malu pea nau nofo fiefia, nau nofo tau‘ataina pea ‘oku nau fiema‘u ‘a ‘etau fengāue‘aki fakataha.........Tu‘a‘ofa atu !
Hikitohi ‘e he Potungāue Fakamatala mo Fetu‘utaki, lolotonga e Huufi ‘o e ‘Apitanga Polisi Fo‘ou ‘o Vaini he ‘Aho Pulelulu 11:00 am Sepitema 2010.
Ki hono fakaikiiki fetu‘utaki ki he Telefoni: (676) 28-170 pea ‘e ma‘u atu pe foki he peesi website – http://www.mic.gov.to