10 'Aokosi, 2020. - Mālō Luseane, pea ‘oku ou kole pe keu hufanga ‘i he ngaahi fakatapu, teu ‘oatu pē ‘a hono fakalukufua, mo hono fakakatoa. Fakatatau ko ‘eni ki he ngaahi kupu pē ko eni ‘o e Lao ko ee ‘o e Communications Act 2015. Ko hono fakalukufua ko e ngaahi fee ko eni ‘oku ‘asi atu koee ‘i he infringements ko hono tukuhifo ia ‘e he loto kiai ‘a e Pule’anga ko ‘eni, ‘a e ngaahi fee ko ‘eni ‘oku ‘osi ‘asi peia he Lao, Lao ko eni ‘a e Communications Act pea ko e fakahoko atu koia ‘o e infringement notice ko hono tukuhifo ia ‘a e ngaahi totongi, ngaahi penalties.

CEO for MEIDECC and Luseane Luani
Teu fakatātā’aki pē hangē koena ko e Kupu 24 ‘o e Lao Fetu’utaki pe ko e Communications Act, ko e tautea ia ki ha publish ta’e ma’u ha ngofua ‘a e ngaahi sensitive information. ‘A ia ko e ngaahi sensitive information ‘oku ‘uhinga ‘a e fo’i Kupu ia ko ‘eni ki he Regulator pe ko mautolu koia ‘a e Potungaue he komautolu pe foki ‘oku regulator pe ko e komisoni.
Tau fakatātā pē kapau ‘oku ‘omi ‘e he BroadCom ia ha information, sensitive information ka mautolu pea mau hanga ‘emautolu ‘o publish, ‘oku ‘uhinga ‘a e Kupu 24 ia ‘e ala tautea mautolu ia ‘o mo’ua ‘i he Lao. Tu’u koee ‘a e Lao he taimi ni ‘oku $10,000 pē ko e ngāue popula ta’u ‘e 3 or both. Ka ko e Infringements ia ‘oku ‘omai ia he faingamalie ia he Pule’anga ko ‘eni mo e ‘Eiki Minisita ‘e ‘oatu pe ho’o Infringements Notice ‘a ia teke lava pe ‘ekoe ‘o totongi ho’o $2000 ka e ‘ikai ke toe ‘alu ia ‘o hopo. Manatu’i ko e ngaahi me’a ia ko eni ‘oku ‘osi fakapapau’i ia, fakapapau’i ‘aupito ‘oku maumau’i e Lao. ‘A ia he ‘ikai ke toe ‘alu ia ki he Fakamaau’anga ‘o fai ai ha tu’utu’uni kiai ‘a e Fakamaau pea ‘oku tu’utu’uni mahino pe kiai ‘a e Lao ia ‘o kapau ‘e mo’ua tene totongi ‘eia ‘a e $10,000, meia tekimautolu ia koee ‘a e Regulator pe ko ha taha ‘i he’emau kau ngāue. ‘A ia ‘oku fo’i direct mai pe e Kupu 24 ko eni ‘a e Lao e Fetu’utaki ‘ia tekimautolu ‘a ia nau lave atu kiai ‘o kapau temau hanga ‘o publish. Lea ia koee ‘a e ngaue koee tene fakahoko ‘o ka maumau ai e Lao ‘o kapau temau hanga o pulusi ha Lao ‘oku ‘omi mei he ‘emau kau ma’u laiseni, ha fakamatala pelepelengesi pea mau hanga ‘emautolu ‘o pulusi, ‘oku ‘ikai ke mou ‘ilo moutolu ia kiai ‘a ia ‘e ala tautea mautolu ia kiai.
Ko e Kupu 30 ‘o e Lao, ko e Kupu ia ko ee ‘oku ne hanga ‘o tautea’i ha network operator pe ko ha radio operator ‘oku ‘ikai ke ma’u laiseni fakatatau ki he Lao temau faka’ilo ko e pea ‘ave ki he Fakamaau’anga he teke mo’ua ko e ‘o a’u ki he $10,000, pe ko e ngāue popula ‘i he ta’u ‘e 3 or both. Fakatatau ki he infringements he ‘ikai he ‘ikai ke mau hanga ‘emautolu ia ‘o faka’ilo kimoutolu he Fakamaau’anga. Temau issue atu pe ‘a e Infringements teke totongi ‘e koe ‘a e $2000 kia tekimautolu. ‘A ia he ‘ikai teke to e ‘alu ko e ki he Fakamaau’anga teke totongi pe ‘e koe ‘a e $2000. ‘A ia ko e holo hifo eni ia mei he $10,000 pe ko e ngāue popula ‘i he ta’u ‘e 3 pe ko e fakatou’osi ‘o 10,000 pe ko e ngāue popula ta’u ‘e 3. ‘A ia ko e Kupu ia hono 30 hangē koia na’a ku lave atu kiai, ‘o kapau ‘oku ke lele ko e ho’o pisinisi network pe ko e letiō ‘oku tekiai ke ma’u ha’o laiseni ‘akoe mei he Potungaue pea mei he Pule’anga, ‘a ia kapau temau ‘ilo ‘emautolu ia temau faka’ilo leva ia ‘emautolu. Ka ‘oku hanga ‘e he notice ko eni ‘o ‘oatu kia tekimoutolu ‘a e faingamalie ke mou lava pe ‘o totongi mai ‘a e fee ko ‘eni $2000 instead of ‘ave kimoutolu ki he Fakamaau’anga ke hopo’i pea teke ala mo’ua ko e ai ki he $10,000. ‘O a’u hifo ai ki he ngaahi Kupu ki lalo hange ko e Kupu 35, Kupu 36 ‘a ia ko e ‘ikai keke fai pau ia koe ki he ngaahi laiseni Terms and Conditions ‘o e laiseni ‘oku mau ‘oatu kapau teke maumau’i, tu’u koee ‘i he Lao lolotonga teke ala mo’ua koeia ‘o lava faka’ilo koe ‘i he Fakamaau’anga ki he $10,000.
Pea ‘alu hifo ai pē ‘a e ngaahi Kupu ko eni koee ‘o e Lao ‘o fakatatau ki he ngaahi me’a ko ‘eni na’a mau issue ‘o a’u ki he Kupu’i Lao 169, ko e Unlawful Discloser ia , ‘a ia ‘o kapau ‘e fiema’u ke fai ‘e he Potungāue pe ko e Regulator ha fakatotolo fekau’aki mo ha maumau lao ha network operator. Pea ko e information koia ‘ohovale pe kuo leak ia ‘o pulusi ia ‘i he Media pe ko e ngaahi pepa ‘oku tekiai ke kakato ‘a e ngāue fakatotolo koia ke fai ko ee hopo. ‘E ala tautea’i koeia ko ho’o tuku atu ki tu’a ‘a e ngaahi fakamatala koia ‘oku tekiai ke maau ‘a e fakatotolo kiai mo ‘ave koia ki Falehopo ke hopo’i.
‘A ia ko e ngaahi fine hange ha ngaahi spot fine ‘a ia ‘oku ‘oange ‘a e faingamalie ki he network operator. ‘A ia ‘oku tau talanoa pē eni hangē ko eni ‘oku ma’u laiseni foki ‘a e TCC ko e Digicel ko e Tonga Cable ‘oku ‘i ai mo e Kautaha Operator ‘e taha ko e EziNET, hangē ko e BroadCom ‘oku ‘i ai mo e ngaahi leito FM 88.6, ngaahi laiseni kotoa koia kapau tenau maumau’i e Lao ‘a eni na’a ku toki lave atu kiai ‘i he ngaahi Kupu ko eni ‘oku ‘asi ko ee ‘i he Lao lolotonga peia tenau ala mo’ua nautolu ia ki he $10,000, $20,000 pea ‘oku mau hanga leva ‘e he Pule’anga he taimi ni ‘o ‘ai ko eni ‘a e notice keke totongi fine pe koeia ‘i tu’a, tekiai keke ‘alu koeia ki he Fakamaau’anga ‘aki ‘a e pa’anga ko ‘eni ‘e $2000 $4000 ‘a ia ko hono fakakātoa ko e ngaahi fee ko eni, ko e 20% ‘o e penalty fee ko ‘eni ‘oku ‘asi he Lao